Er zijn mensen die de dood onbezorgd tegemoet treden. Het interesseert ze niet wat er na hun verscheiden gebeurt. Of er vrede zal heersen tussen de achterblijvenden of dat onder hen de oorlog uitbreekt. ‘Na mij de zondvloed’ luidt het gezegde, oftewel: ‘Ze zoeken het maar uit!.’
Daarentegen zijn er ook velen die er de voorkeur aan geven ook na hun dood nog een tijdje te regeren. Die wensen niet het risico te lopen dat hun nagedachtenis wordt bezoedeld door ruzie, haat en nijd. En de wet maakt het mogelijk dat iemand nog een beetje over het graf heen regeert. En dat niet alleen door bij testament bepaalde personen of instellingen te bevoordelen. Het kan ook door een executeur te benoemen. Vroeger stond deze functionaris bekend onder de deftige naam ‘executeur-testamentair’. Zo’n executeur heeft de taak de nalatenschap af te wikkelen. Maar de bevoegdheden van de ene executeur kunnen verschillen van die van de andere.
Onder het oude erfrecht, dat gold tot 1 januari 2003, had de executeur niet veel in de melk te brokken als tot de nalatenschap kinderen van de overleden persoon waren gerechtigd. Stel dat een vader zijn broer tot executeur had benoemd, dan konden zijn kinderen tegen die oom een lange neus trekken. Zij hoefden hem niet te dulden en konden de boedelafwikkeling zelf ter hand nemen.
Hoe anders is dat sinds 1 januari 2003. De executeur zit fier te paard. Niemand krijgt hem uit het zadel zo lang de nalatenschap niet is afgewikkeld. De kinderen mogen thuis braaf de ontwikkelingen afwachten.
De executeur heeft in het algemeen twee hoofdbevoegdheden. Op de eerste plaats dient hij de schulden van de nalatenschap te voldoen, waaronder ook het betalen van de uitvaartkosten en het uitkeren van bepaalde goederen of sommen geld die de erflater aan bepaalde personen heeft vermaakt (‘legaten’ noemt men dat). Op de tweede plaats heeft de executeur de taak de boedel te beheren. Dat kan inhouden dat hij bepaalde aandelen verkoopt, de huur van een huis opzegt of een reparatie aan het dak van het huis laat verrichten. Behoort een bedrijf tot de nalatenschap dan bevordert hij dat het bedrijf blijft doordraaien.
De executeur mag ook het sterfhuis op slot doen en iedereen de toegang tot de woning weigeren. Voorkomen wordt aldus dat allerlei spullen achterover worden gedrukt of zogenaamd worden meegenomen om te voorkomen dat ze worden gestolen. Erfgenamen zijn niet perse vrienden van elkaar. Ook in de verhouding tussen kinderen onderling kunnen leugen en bedrog hoogtij vieren.
Tot de beheerstaak van de executeur behoort ook het inventariseren van de nalatenschap. Daartoe kan hij verlangen dat iedereen opgeeft wat hij of zij onder zich heeft dat aan de erflater toebehoort maar door hem in bruikleen werd gegeven. Ook van de erflater ontvangen schenkingen moeten netjes bij de executeur worden aangemeld als deze daarom vraagt. Aldus kan ook beoordeeld worden of niet een van de kinderen reeds bovenmatig is bevoordeeld. En dat kan dan eventueel tot actie leiden.
De executeur mag de nalatenschap in beginsel noch geheel noch gedeeltelijk verdelen. De erflater kan de executeur echter de bevoegdheid geven ook de verdeling tot stand te brengen, zodat de erfgenamen ook daarover niet kunnen strijden.
Boedelafwikkeling is een juridisch gecompliceerde aangelegenheid. Vandaar dat de executeur pleegt samen te werken met de door hem aan te wijzen boedelnotaris. Die samenwerking is vooral ook nuttig bij het opstellen van de successieaangifte, op grond waarvan de belastingaanslag wordt vastgesteld. Ook voor het doen van de successieaangifte is de executeur verantwoordelijk.
Een executeur moet worden benoemd bij notarieel testament. Men kan kiezen wie men wil. Een schoonzoon is evenwel meestal ongeschikt.Vroeger kon de benoeming ook bij codicil geschieden maar bij het belang van de functie past dat van de benoeming een notariele akte wordt opgemaakt. Aangezien de executeur namens de erfgenamen handelt, moet hij aan het eind van de rit rekening en verantwoording afleggen. Een verstandig executeur verschaft de erfgenamen echter ook tijden de uitoefening van zijn functie ruime informatie.Dat voorkomt vaak een hoop ellende achteraf.
Prof. Mr. M.J.A van Mourik
© 28-01-2004
| terug |  print |